25 noyabr, Azərbaycan tarixində əlamətdar bir gün olaraq Kəlbəcər şəhərinin işğaldan azad edildiyi gündür. Bu şəhər, təkcə coğrafi baxımdan deyil, həm də tarixi və mədəni əhəmiyyəti ilə Azərbaycan üçün xüsusi bir önəm daşıyır. Kəlbəcər, qədim dövrlərdən bəri müxtəlif mədəniyyətlərin və xalqların yaşadığı bir ərazi olub, bölgədəki arxeoloji tapıntılar, burada yaşayan insanların zəngin tarixini ortaya qoyur. Kəlbəcər adının mənşəyi qədim türk dilində "çay üstündə qala" deməkdir, bu da şəhərin təbii mövqeyini və əhəmiyyətini vurğulayır. Bölgədəki daş abidələr, qaya təsvirləri və qədim türk əlifbası nümunələri Kəlbəcərin tarixinin çox qədimlərə dayandığını göstərir. Kəlbəcər ərazisindəki təbii zənginliklər və yüksək dağlar da bu ərazinin strateji əhəmiyyətini artırmışdır.

Kəlbəcər, Azərbaycanın ən yüksək dağ rayonu olmaqla, meşəlik əraziləri, çayları və dağları ilə tanınır. Burada yerləşən Camışdağ zirvəsi 3724 metr hündürlüyü ilə Kəlbəcərin ən yüksək nöqtəsidir. Rayonun ərazisi 3054 kvadrat kilometrdir və burada çox sayda kənd, qəsəbə və inzibati ərazi dairəsi mövcuddur. Rayon 1930-cu ildə inzibati rayon statusu almış və bu dövrə qədər Azərbaycanın mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur.

Lakin, 1993-cü ildə Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilən Kəlbəcər, böyük bir humanitar faciəyə də səbəb olmuşdur. 1993-cü ilin 2 aprelində işğal zamanı 511 dinc sakin həyatını itirmiş, 321 nəfər əsir götürülmüş və əhali böyük bir qaçqın axını ilə müxtəlif bölgələrə köçmüşdür. Bu işğal nəticəsində Kəlbəcərin bir çox tarixi və mədəni irsi, eləcə də mülki obyektləri dağıdılmış və talan edilmişdir. Kəlbəcər işğal altındaykən BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı qətnaməsi ilə bu ərazilərin dərhal boşaldılması tələb olunsa da, Ermənistan bu çağırışı heç vaxt yerinə yetirməmişdir.

Bununla yanaşı, 2020-ci ilin Vətən müharibəsi, Kəlbəcərin azad edilməsi məsələsində dönüş nöqtəsi oldu. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri, müharibənin ilk günlərindən etibarən Kəlbəcərin şimal hissəsində strateji yüksəklikləri ələ keçirərək erməni qüvvələrinin hərəkətlərini ciddi şəkildə məhdudlaşdırdı. Noyabrın 10-da imzalanan Üçtərəfli Bəyanata əsasən, Kəlbəcər 25 noyabr tarixində Azərbaycana təhvil verildi. Bu hadisə, həmçinin, erməni vandalizminin növbəti bariz nümunəsi oldu, çünki Kəlbəcərdən qaçan qeyri-qanuni erməni sakinləri bölgədəki əşyaları yandırdı və talan etdi. Bu, erməni işğalının ekoloji və mədəniyyətə vurduğu ziyanın növbəti göstəricisidir.

Kəlbəcərin işğaldan azad olunmasından sonra, rayonun yenidən qurulması və bərpası istiqamətində bir çox mühüm layihələr həyata keçirilir. Bu layihələr arasında yeni yaşayış komplekslərinin inşası, yol infrastrukturunun bərpası və su elektrik stansiyalarının tikintisi kimi mühüm işlər var. Kəlbəcər şəhərində ilk yaşayış məhəlləsinin tikintisi, məktəblər, uşaq bağçaları və digər sosial obyektlərin inşası yerli əhalinin normal həyat şəraitinə qovuşmasına yardım edir. Həmçinin, rayonun enerji ehtiyatlarından səmərəli istifadə məqsədilə su elektrik stansiyaları tamamilə yenidən qurulub və bu, bölgənin iqtisadi inkişafına mühüm töhfələr verir.

Bütün bu yenidənqurma işləri, Azərbaycanın şanlı zəfərinin bir parçası olaraq, Kəlbəcərin gələcək inkişafına təminat yaradır. Prezident İlham Əliyevin regiona etdiyi səfərlər, orada həyata keçirilən tikinti və bərpa layihələri ilə birgə, Kəlbəcər regionunun gələcəyinə böyük ümidlər bəslənir. Bu gün Kəlbəcər şəhəri, yalnız Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası ilə əlaqəli deyil, həm də xalqımızın mübarizəsinin və qalibiyyətinin simvoluna çevrilmişdir. 25 noyabrın Kəlbəcər şəhəri günü olaraq qeyd edilməsi, bu zəfərin təcəssümüdür və Azərbaycanın gücünün bir təzahürüdür.

Vüsalə İsgəndərova