Uzun illər boyunca Cənubi Qafqaz və Yaxın Şərq bölgələrinin kəsişməsində yerləşən Azərbaycan və İran müxtəlif imperiyaların, ticarət yollarının və ideoloji təsirlərin birləşdiyi nöqtədə mövcud olmuşlar. XX əsrin sonlarında Sovet İttifaqının dağılması ilə müstəqil Azərbaycan dövlətinin yaranması iki ölkə arasında yeni münasibət mərhələsinin başlanğıcı oldu. İran Azərbaycanın müstəqilliyini ilk tanıyan ölkələrdən biri kimi tarixə düşsə də, münasibətlər müxtəlif dövrlərdə dəyişkən xarakter daşıyıb.

Bugünkü mərhələdə isə münasibətlərin bərpası və daha da inkişaf etdirilməsi üçün yeni imkanlar yaranıb. Xüsusilə İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın 2025-ci ildə Azərbaycana səfəri çərçivəsində verdiyi bəyanatlar münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldiyini göstərdi. Səfər zamanı imzalanan sənədlər və verilən siyasi mesajlar hər iki ölkənin bir-birinin suverenliyinə və daxili işlərinə hörmət prinsiplərini əsas tutduğunu təsdiqlədi.

Əməkdaşlıq sahəsində diqqətçəkən məqamlardan biri də sərhəd bölgələrində həyata keçirilən birgə layihələrdir. Araz çayı boyunca qurulan su anbarları və enerji stansiyaları yalnız iqtisadi səmərə deyil, həm də regional sabitliyə töhfə verir. Sərhədyanı ticarətin canlandırılması, gömrük rejimlərinin sadələşdirilməsi və yeni keçid məntəqələrinin açılması qarşılıqlı iqtisadi asılılığı gücləndirən amillərdəndir.

Zəngəzur dəhlizinin regional logistik sistemə inteqrasiyası İran üçün də böyük strateji əhəmiyyət daşıyır. Bu dəhliz sayəsində İran şimal istiqamətində Rusiya və Avropa bazarlarına, eyni zamanda, Azərbaycan vasitəsilə Qara dənizə çıxış əldə edə bilər. Bu, İran üçün sanksiyalardan yayınmaqla alternativ iqtisadi marşrutlar yaratmaq imkanı da verir.

Nəticə etibarilə, Azərbaycan–İran münasibətləri tarixi yaddaşın izlərini daşıyan, regional siyasətin əsas sütunlarından birinə çevrilmiş və strateji baxımdan qarşılıqlı faydaya yönəlmiş bir əlaqə modelidir. Bu münasibətlərin davamlılığı təkcə Bakı və Tehran üçün deyil, bütövlükdə Cənubi Qafqaz regionunun gələcəyi üçün də sabitlik və tərəqqi vəd edir.
Xocalı şəhər ziyalısı Elxan Zamanov.